door: Elsbeth Grievink
Natuur op de muur
Rond de achttiende eeuw was het in Nederland bon ton om kamers te decoreren met handbeschilderde landschappen op behang, met daarin verstopte referenties naar de bewoners en het huis. Die trend komt terug, en hoe. Niet lang geleden was RAL9010 de meest populaire kleur voor op de wand. Oftewel, crèmewit. Daar viel van alles voor te zeggen, want fris, ruimtelijk, tijdloos, etcetera. Maar met dat tijdloos bleek het echter nogal tegen te vallen, want wat eerst fris en ruimtelijk was, gingen we vanzelf steriel en ongeïnspireerd vinden. Waarna de donkere kleuren in opmarsraakten. Petrolblauw, flessengroen, stemmig grijs. Gecombineerd met rijke materialen als messing, marmer en velours leverde dat een heel andere sfeer op. Intiem en glamourous.
Alsof we niet in Amstelveen woonden maar in het New York van de jaren vijftig. En op die retro chic zijn we nog even niet uitgekeken. Sterker nog, onze muren kunnen zich opmaken voor de volgende stap de geschiedenis in. Want wat nu aan de hand is, is behang met historische prints, of zelfs complete landschappen erop. Van ingetogen bloemetjesmotieven, tot uitbundige botanische tuinen vol vogels, bloemen, bijen en nergens een horroteek.
Hollands erfgoed
"Wat kan een mensch meer vergenoegen, dan dat hy, zonder een voet uit zyne kamer tezetten, de geheele waereld doorwandelt", zei Gouden Eeuw-schilder Gerard de Lairesse al.
Anno 2019 zijn die woorden spot on. Op de internationale meubelbeurzen viel te zien hoe behangmerken zich naar hartenlust laten inspireren door de achttiende en negentiende eeuw. Zo brengt het Britse Little Greene letterlijke vertalingen uit van behang uit die periode, waarop vrolijke druiventrosjes prijken. En presenteert het Engelse behangmerk Cole & Son de collectie Albemarle, vernoemd naar een privéclub die in 1874 in Londen werd geopend. Met de weelderige damastprints uit deze collectie haalt u een even poëtisch als glamourous tijdperk in huis, en zullen waarden als ‘fris’ en ‘ruimtelijk’ u langer worst zijn.
Nog exclusiever is het handbeschilderde behang van bijvoorbeeld de Gournay, die marktleider is op dit gebied en sterk is in wat men Chinoiserie noemt: patronen, veelal met bloemetjes, in Chinese stijl. U kiest het patroon, de kleuren en het aantal banen dat u wilt hebben, en er gaat een batterij schilders voor u aan het werk. Maar het kan nog exclusiever. Want u kunt het behang voor dat ene speciale vertrek ook op maat laten maken, zoals dat rond de achttiende eeuw in Nederland veel gebeurde. Hiervoor kunt u terecht bij Jaap Snijder en Marcelo Gimenes, samen Snijder&Co. Dit duo werkt samen met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en musea, ploos talloze boeken door en kamde het vele archieven uit, om alles over dit verloren stuk erfgoed uit de Nederlandse geschiedenis te leren, en het nieuw leven in te blazen. Aan de wanden van hun atelier in een oud Rotterdams schoolgebouw, hangen verschillende works in progress voor hun opdrachtgevers. Het zijn landschappen, waarin elk blaadje en elke vlindervleugel de aandacht krijgt die het verdient. ‘Ooit was dit ambacht even belangrijk als Delfts Blauw,’ weet Snijder. ‘In veel Amsterdamse grachtenpanden kon je complete voorstellingen
aantreffen op de muren. Vooral in de vertrekken waar gasten ontvangen werden, kon je bijzondere behangschilderijen tegenkomen. Onlangs nog bezochten zij een particulier grachtenpand met meerdere zeldzame kamers met geschilderde landschappen van de behangschilder Willem Uppink (1767 - 1849) “het was spectaculair om een nog intacte ‘kamer in het rond’ te (mogen) zien. Helaas zijn ze bijna allemaal verloren gegaan, omdat de schilderingen kwetsbaar waren en de restauratie ervan complex en kostbaar. Daarom zijn wij opnieuw begonnen.’
Toveren met ruimte
In de zeventiende en achttiende eeuw werd de natuur gezien als een gevaar: wilde je veiligzijn, dan kon je beter binnen blijven. Om toch te kunnen genieten van flora en fauna, liet men dat toen maar op de muur schilderen. Tussen 1770 en 1810 was de behangschilderkunst in Nederland op zijn hoogtepunt. In grote ateliers werkten groepen kunstenaars en ambachtslieden aan de bestellingen van hun opdrachtgevers. Vaak had elke schilder zijn eigen specialiteit: de één zette het landschap op, de ander schilderde de planten en dieren erin.
Snijder&Co hebben de taken niet verdeeld, maar doen allebei alles. Verder blijven ze zo dicht mogelijk bij de traditie. Hun werk is vergelijkbaar met haute couture: in elke baan zitten honderden uren handwerk. Elke millimeter wordt met evenveel toewijding geschilderd, geen takje wordt herhaald. ‘We werken op maat.’ Voor ze beginnen vragen ze hun opdrachtgevers het hemd van het lijf. Over hun leven, jeugdherinneringen, favoriete kleuren, bloemen en vogelsoorten. ‘Dat geeft ons de mogelijkheid het persoonlijke verhaal over de bewoners en het huis in de voorstellingen te verwerken. We verstoppen er graag symbolen in, vaak laten we dieren refereren naar bewoners.’ Ook de ruimte waar het behang moet komen en hoe daar geleefd wordt, wordt eerst goed
in kaart gebracht. ‘Zeker als het om een Kamer in het rond gaat, waarvan alle muren worden bekleed, maken we een grondige studie van de ruimte. We houden rekening met lichtval en met verdwijnpunten.’
Omdat hun handbeschilderde behang prijzig is (ongeveer € 450 per vierkante meter, red.), hebben Gimenes en Snijder ook een pret á porter-collectie ontwikkeld. Dit is geprint behang, door de heren zelf ontworpen, en in tegenstelling tot hun werk in opdracht, per rol te koop. Ze dragen namen als Hanging garden, Orangery of Dutchoiserie en geven een ruimte onmiddellijk cachet, zonder te aanwezig te zijn. Snijder: ‘Er moet gewoon een schilderijoverheen kunnen hangen.’
Waarom we ineens zo graag natuur op de muur zien? Volgens Gimenes is dat geen toeval.‘Buiten gaat het helemaal mis. Daarom creëren we binnenshuis een fairytale-wereld, waar de luchten niet vervuild zijn, alle plantjes groen zijn en de bijen vrolijk rondzoemen. Gewoon, omdat we desperate zijn. Iedereen houdt van de natuur, iedereen herkent de landschappen die we schilderen, en dus kan iedereen zich erbij thuis voelen. En hoe meer zo’n landschap speciaal voor jou gemaakt is, met de hand geschilderd zelfs, hoe sterker dat gevoel.’
Ook de oprukkende liefde voor oude ambachten speelt mee, denken ze. ‘We zijn allemaal bang dat we worden overgenomen door artificial intelligence. Daarom hebben we er meer behoefte aan dan ooit, om de herkomst van dingen te weten.’ Tenslotte is er nog een praktische reden om een Achterhoeks coulisselandschap te verkiezen boven die effenwitte muur, vooral als u wat kleiner behuisd bent: Gimenes en Snijder kunnen toveren met ruimtes. ‘Door het bestuderen van optische illusies, verdwijnpunten en de perspectieven van onze achttiende-eeuwse voorgangers, hebben we veel inzicht gekregen in het manipuleren van ruimtes. Met een goede wolkenlucht of het toevoegen van bomen kunnen we een ruimte bijvoorbeeld hoger of ruimer doen lijken.’
Dat, voor wie toch nog RAL9010 overwoog.
