27. september 2019

Reconstructie behang 'Groene Slaapkamer' (deel 1)

Museumwoning Huis van Gijn in Dordrecht is een belangrijke bron van de oud-Hollandse smaak en wooncultuur van de late 19de eeuw. Een dergelijk compleet bewaarde interieurensemble is uitzonderlijk in Nederland. Simon van Gijn (1836-1922) was een bankier en verzamelaar en creëerde een 'museum aan huis’, waar hij regelmatig bezoekers ontving. Na zijn overlijden werd het statige 18de-eeuwse pand in 1925 als museum geopend.

Renovatie Huis van Gijn

Bij een grote renovatie van het museum in 2002 zijn een aantal behangrestanten uit het begin van de 20e eeuw gevonden in de 'Groene slaapkamer'. De restanten van een bewerkelijk blokdruk behang zijn destijds zorgvuldig verwijderd maar verkeren in een zeer slechte staat. Om de slaapkamer weer een oorspronkelijke allure van de 'fin de siècle' te geven is gezocht naar een methode om het behang weer terug te brengen. Aangezien restaureren van het behang niet meer mogelijk was heeft conservator Wyke Sybesma gekozen voor een reconstructie aan de hand van de overgebleven stukken.

Een stuk behang (de overgezette versie) waar de structuur van de textielimitatie nog duidelijk zichtbaar is. Tevens was dit stuk bruikbaar bij de reconstructie van het patroon. We kijken hier echter naar de spiegelbeeldige 'achterzijde' van de blokdruk.

Behangresten 'Groene Slaapkamer'

Het behang is een zogenaamde textiel of Goblin-imitatie, iets wat in die tijd in de mode was. Het kleurgebruik lijkt veel op een 'verschoten' wandkleed met hoofdzakelijk groene- en blauwe tinten. Het is een weelderig behang met krullen en een stippelpatroon gedrukt met goudinkt. De gouden metaalglans is echter geheel geoxideerd en is dof bruin geworden. Een paar kleine fragmenten onder de velouté rand waren minder aan zonlicht blootgesteld waardoor alle kleuren beter waarneembaar waren. Op deze fragmenten is de goudglans nog wel waarneembaar.

Originele behangstukken, bijna vergaan na ruim 100 jaar. Het stuk is afkomstig van de schoorsteenmantel en was zwaarbeschadigd door warmte en vroegere lekkage vanuit de schoorsteen.

gespiegelde Behangpatroon

Met hulp van papierrestaurator Nico Lingbeek is het originele patroon teruggevonden uit de verschillende behangrestanten. Geen eenvoudige klus omdat ook het dessin grotendeels was verdwenen. Aanvankelijk leek het alsof het behang uit twee verschillende patronen bestond maar bij nader onderzoek bleek het om een gespiegelde 'afdruk' te gaan. Het originele behang was overplakt met een nieuw behang. De lijmlaag heeft de blokdruk inkt losgeweekt van de oorspronkelijke drager en hechtte zich aan de achterzijde van dit 'nieuwe' behang'. Hierdoor is het patroon bij een aantal restanten duidelijker zichtbaar maar wel in spiegelbeeld. Omdat bij blokdruk behang de inkt in gestapelde lagen wordt aangebracht laat de gespiegelde afdruk eigenlijk de 'achterkant' van de bedrukking zien. Een bijkomstig voordeel hiervan is dat hierdoor de typische structuur van de textielimitatie duidelijker nog zichtbaar was.

Het patroon wordt met de hand ingekleurd met het effect en de structuur van blokdruk.

Reconstructie door Snijder&CO

Het reconstrueren van blokdruk behang in de oorspronkelijke techniek is nog steeds mogelijk maar is zeer kostbaar. Zo zijn er in Engeland een paar bedrijven nog gespecialiseerd in deze ambacht. Voor de reconstructie heeft het museum gekozen voor een digitale reconstructie maar die bleek in eerste instantie te 'vlak' en miste het rijke gevoel van het 19e eeuwse behang. Ons is gevraagd of wij een alternatieve aanpak konden bedenken voor de reconstructie. Wij hebben gekozen om het patroon handmatig in 'druklagen' na te schilderen, een soort 'blokdruk' imitatie.

Detail van het behang waarop het stippelpatroon zichtbaar is. Er zijn meerdere behangproeven gemaakt om ter plekke te kunnen bepalen welke kleurnuances het beste aansluiten bij het houtwerk en de stoffering van de kamer.

Detail van het behang en het hoekelement van de veloutérand.

historische Kleurstelling bepalen

Het patroon was reeds geconstrueerd dus wij zijn begonnen met het onderzoeken van de toegepaste kleuren. Wij hebben 8 kleuren verschillende kleuren waargenomen. Een lichtgrijze fondkleur met gouden stippels, het dessin met 2 kleuren rood, 2 kleuren groen/blauw, een neutrale beige kleur voor de hooglichten en een zwarte outline. Voor het houtwerk van de slaapkamer is reeds eerder kleurhistorisch onderzoek uitgevoerd.Deze kleuren vormen samen met de behangrestanten het uitgangspunt voor het eindresultaat.

Van het patroon hebben wij meerdere versies geschilderd en uiteindelijk is één patroon op hoge resolutie ingescand om verder verwerkt te worden in de computer. In de digitale bewerking is het goudpatroon en de achtergrond verder bewerkt zodat het eindresultaat een zo realistisch mogelijke blokdruk effect imiteert.

Voor het houtwerk in de kamer is een kleurhistorisch onderzoek verricht. De kleuren van het behang zijn zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke kleuren gebracht.

het proefbehang

Tijdens het digitaal drukken op het behangpapier zijn er meerdere proeven gemaakt om de kleuren goed op het houtwerk af te stemmen. Donkere kleuren waren destijds de mode en straalde warmte en comfort uit. Het proefbehang lijkt moeiteloos op te gaan in de groene slaapkamer en geeft de ruimte de typische 'fin de siecle' sfeer. De reconstructie is geslaagd maar nog niet compleet. Het behang had destijds nog een zwarte veloutérand met bonte kleuren die ook gereconstrueerd wordt. Daarover binnenkort meer.

Naar verwachting wordt de kamer voorjaar 2020 voorzien van het behang inclusief de zwarte veloutérand.

Conservator Wyke Sybesma van museum 'Huis van Gijn' bekijkt samen met Snijder&CO welke behangproef het mooiste effect geeft in de 'Groene Slaapkamer'.

Vergelijkbaar stippel-streeppatroon bij een behang van landhuis Oud Amelisweerd in Bunnik.

Tags: jaap snijder, marcelo gimenes, Huis Van Gijn, behangreconstructie, museum, dordrecht, museumwoning, snijder&CO, wyke sybesma, groene slaapkamer, behangsel